Chùa Phật bốn tay

Bạn đã từng đi ăn lẩu tôm Năm Ri ở Biên Hòa chưa?

Không phải tui quảng cáo cho lẩu tôm Năm Ri đâu, nhưng vì đây là địa điểm khá nổi tiếng và quen thuộc đối với dân Biên Hòa và cả Sài Gòn nên tui muốn dùng nó để định vị cho bạn tìm đến một địa điểm khác, đó là một... ngôi chùa!

Trên đường vào lẩu tôm Năm Ri, bạn nhìn bên tay trái, có một ngôi chùa.

Nguyên thủy, ngôi chùa này được xây dựng khoảng thế kỷ 18, tuy nhiên kiến trúc hiện tại được tạo nên sau này qua 3 lần trùng tu lớn năm 1937, 1965, 1997. Vậy nên đây không phải chùa cổ. Tên chùa cũng rất bình thường, trùng tên với vô số chùa khác trên cả nước: Chùa Bửu Sơn. (Chi tiết hơn về chùa Bửu Sơn, xin xem tại đây)

Chùa Bửu Sơn

Dân Biên Hòa quen gọi chùa là chùa Phật bốn tay!

Sở dĩ có tên gọi như vậy là vì ở hậu điện chùa có một bức tượng thờ một vị thần trong tư thế ngồi, có bốn tay cầm bốn linh vật, phía sau có lá đề khắc những dòng chữ Phạn. Người dân gọi là Phật bốn tay.

Tượng Phật bốn tay chùa Bửu Sơn. Phiên bản phục chế, trưng bày tại Bảo tàng Đồng Nai

Những bậc cao niên cho biết ngày xưa người dân địa phương đi đốn cây thì phát hiện bức tượng này và rước vô chùa để thờ. (Có nghĩa là có chùa rồi mới ngẫu nhiên tìm ra tượng mà rước vô). Sách Biên Hòa sử lược của cụ Lương văn Lựu kể khác hơn và chi tiết hơn:

Sau khi chiếm thành Biên Hòa, quân binh Pháp đi lùng khai hoang các vùng phụ cận, tình cờ gặp được một pho tượng Phật bằng đá, trong gốc bông cây Dò heo lớn, gần Bửu Sơn tự.

Pho tượng (ngồi trên bục bắt khóa vào một phiến đá tròn, lớn hơn cái nia), bề ngang 1th, cao 1th50, dày 0th50, nặng 1 tấn, có 4 tay, 2 tay trên cầm hình nhật nguyệt, 2 tay dưới cầm cây linh (chuông), sau lưng có khắc chữ ngoằn ngoèo, lu mờ, không đọc được.

Quân Pháp bèn cho xe chở về, chưng trong nội thành.

Các hương lão thôn Bình Thành đến xin lãnh về để thờ tại Bửu Sơn tự, viện lẽ tượng Phật tìm được trong phạm vi chùa.

Được chấp thuận, thôn dân lập thế khiêng về với một lưc lượng gồm 50 người.

Kỳ thật, đây... không phải tượng Phật!

Căn cứ vào hình dáng tượng và minh văn tiếng Phạn phía sau tượng, các nhà nghiên cứu xác định rằng: Đây là tượng thần Vishnu của đạo Hindu. Minh văn này cho biết tượng được tạo dựng bởi hoàng tử Chămpa là Nauk Klaun Vijaya nhờ vào chiến lợi phẩm mà ông chiếm được từ người Chân Lạp. Việc dựng tượng khắc bia này nhằm tôn vinh vị thần Bảo hộ - thần Vishnu và khẳng định vương quyền của mình trên vùng đất mới chiếm được.

Có 2 điều thú vị rút ra từ sự việc này: 

• Niên đại của tượng được xác định là ở những năm đầu công nguyên (cách nay 2.000 năm). Tượng thần Vishnu là một di tích khảo cổ quan trọng để tìm hiểu lịch sử vùng đất Biên Hòa cách nay 20 thế kỷ! 

• Tính mộc mạc, chơn chất của người dân, thấy tượng thì gọi là Phật, và đã gọi là Phật thì mang vào chùa để thờ phượng - chớ không cần biết tượng đó là ai, của tôn giáo nào! 

Nếu bạn thấy chuyện tui kể là thú vị thì bữa nào đi ăn lẩu tôm Năm Ri, bạn hãy ghé bước qua chùa Bửu Sơn một tí. Ở đó có bức tượng 2.000 năm tuổi trong ngôi chùa vài trăm tuổi. Ở đó có vị thần Vishnu của Ấn độ giáo được thờ phượng như một đức Phật của Phật giáo!

Hiện tượng thờ tượng thần Vishnu như tượng Phật không chỉ ở Biên Hòa như ở trường hợp này, mà còn ở nhiều nơi khác. Thí dụ: tượng Phật bốn tay ở Linh Sơn cổ tự (Óc Eo, huyện Thoại Sơn, An Giang). Qua chuyện này tui nhớ tới câu ca dao:

Ra đi gặp vịt thì lùa

Gặp duyên thì kết, gặp chùa thì tu

Câu ca dao này nói lên tính dễ dãi, gì cũng được của người dân Nam bộ. Ở đây không phải là gặp chùa thì tu, mà là gặp tượng thì thờ!

Phạm Hoài Nhân - 2012
Bổ sung hình ảnh và tư liệu: 4/2016