Mưa... cứ mưa bay trên tầng tháp cổ

Trên quốc lộ 01 ra Nha Trang, khi qua khỏi Phan Rang độ 15 km, nhìn bên tay phải bạn sẽ thấy một cụm tháp Chàm cổ. Đó là tháp Hòa Lai.

Tháp Hòa Lai sau khi trùng tu năm 2008 - Ảnh: Wikipedia

Tháp Hòa Lai còn được gọi là Ba Tháp, vì gồm có 3 ngôi tháp: Tháp Bắc, tháp Giữa và tháp Nam. Tháp Giữa xây dở dang, chỉ còn nền tháp, nên bây giờ ta chỉ thấy hai tháp.

Cụm tháp Hòa Lai được xây dựng koảng thế kỷ thứ 9, là một quần thể rất có giá trị về kiến trúc và điêu khắc của người Chăm, cũng do đó Hòa Lai được đặt tên mở đầu một phong cách kiến trúc Chăm: phong cách Hòa Lai.

 Hòa Lai - Tháp Bắc. Ảnh chụp năm 2002

Cụm tháp Hòa Lai này có mấy đặc điểm thuộc loại độc nhất vô nhị. 

Thứ nhất: Đây có lẽ là cụm tháp Chàm duy nhất ở Việt Nam không nằm trên một ngọn đồi hoặc núi, mà nằm ở bình nguyên, sát ngay quốc lộ 01. Thật vậy, dừng xe bên quốc lộ 1, bạn bước... 10 met là đến tháp!

Thứ hai: khác với tất cả các tháp Chàm khác, bên trong tháp Hòa Lai... không hề có thờ cái gì cả!

Bên trong tháp, không có thờ cúng gì cả

Và điều thứ ba mới là điều ly kỳ nhất:

Các nhà khảo cổ Việt Nam và Pháp xác định rằng tháp Hòa Lai là của người Chăm. Nhưng người Chăm dứt khoát hổng chịu, mà nói rằng tháp này là của người Khmer. Còn người Khmer khăng khăng rằng tháp này hổng phải của mình!

Tóm lại, mưa cứ mưa bay trên tầng tháp cổ, nhưng mà không biết tháp của ai hết (chắc chắn không phải của người Việt!). Cũng chính vì người Chăm không công nhận đây là tháp của mình nên họ không thờ cúng gì trong tháp cả.

Một truyền thuyết của người Chăm nói rằng vào năm Sửu của lịch Chăm, vua Poklong Garai đến vùng này tìm địa thế để xây tháp, nhưng đến địa phận tháp Hòa Lai hiện giờ thì Chúa Miên là Ha Kral cản ngăn. Thay vì đánh nhau, Poklong Garai thách chúa Miên thi tài xây tháp. Ai xây xong trước thì thắng, ai thua thì rút quân về. Kết quả: Poklong Garai xây xong tháp trước (nay là tháp Poklong Garai ở Phan Rang), Ha Kral xây dang dở tháp Hòa Lai, đành chịu thua, rút quân về. Vì vậy tháp Hòa Lai là một tháp xây dở dang của người Khmer.

Hòa Lai - Tháp Nam. Ảnh chụp năm 2002

Bạn có thấy kỳ thú không? Nếu có dịp nào đi Nha Trang (từ Nam) thì khi đi ngang qua cụm tháp Hòa Lai bạn hãy cho dừng xe lại bước qua bên phải đường để ngắm cụm tháp cổ này nhé. Chỉ có mấy bước chân thôi bạn ạ!

Phạm Hoài Nhân

2012